Şanlıurfa’da belirli biri binine yakın yaş gurubundaki arkadaşların sıra ile kendi evlerinde yaptıkları toplantılardır. Bu gecelerde sohbet, muhabbet edilir, çalmasını-söylemesini bilen varsa müzik icra edilir. Müzik icra edilmeyen Sıralar da vardır. Sıra gecesinde, Tolaka ve Yüzük Fincan gibi geleneksel oyunlar oynanır. Çiğköfte ve tatlı yenir, çay ve acı kahve ikram edilir.
Bu gecelerin müzik kısmı, televizyonlarda, sinema filmi ve dizlerde yer alması ile 1990 yıllardan sonra sıra gecesi gurupları kurulmaya başladı. Bugün, Şanlıurfa başta olmak üzere pek çok ilde sayısı yüzü bulan Sıra gecesi müzik grubu vardır. Sıra gecesi müzik gurupları konukevlerinde, otellerde, lokantalarda, yurt içi ve yurt dışında sıra gecesi adı altında müzik eğlence geceleri düzenlemektedir. Programa katılan insanlar da yiyip, içip eğlendikleri, halay çektikleri için sıra gecesi programları hoşlarına gitmektedir. Bu nedenle Urfa’ya gelen hemen her misafir bir sıra gecesine katılmak istemektedir. Sıra Gecesi, müzisyenlere, işletmecilere iş kapısı açarken, Urfa’nın tanıtımına ve turizmine katkıda bulunmaktadır.
Şunu kabul etmemiz gerekir, arkadaşlar arasındaki geleneksel sıra gecesi eskiden olduğu şekilde devam etmektedir/edecektir. Yapılan programlar Sıra Gecesinin müzikli bölümünün sahneye uyarlanmış şeklidir. Artık Urfa denildiği zaman ilk akla gelen etkinliklerden biri "Sıra Gecesi" olmaktadır. Eskiden olduğu gibi insanların gideceği gazinolar yok, sanatçıların turneleri yok bu bakımdan, günümüzde, ailece eğlenmek isteyen insanların ihtiyacını Sıra Gecesi programları karşılıyor. Zengin-fakir, açık-kapalı giyinen, erkek-kadın hemen herkes bu programlara katılıyor, makul bir paraya hem yemeği, çiğköfteyi, tatlıyı yiyor, hem çayı acı kahveyi içiyor, hem de eğlenerek hoşça vakit geçiriyor. Bu etkinlikte alan-satan taraf memnun olduğundan "Sıra Geceleri" programları devam edecektir. Bu tespitten sonra, Sıra Gecesi programı içinde geleneği bozmadan, yozlaştırmadan, repertuar, konuşma, giyim, tavır ve davranış, ikramlar konusunda nasıl bir sunum yapmalıyız, kaliteyi en yüksek düzeye nasıl çıkarmalıyız bunu konuşuyor, yazıyoruz.
Ben babamın sıra gecelerine katılmış, gençlik yıllarımda 25 yılın üstünde sıra gezmiş ve sıra başkanlığı yapmış, Sıra geceleri geleneğini dünü ve bugünü araştırmış ve Sıra Gecesi hakkında en kapsamı kitabı yazmış biri olarak, Şanlıurfa Sıra Gecesi programları ile ilgili tespit ve önerilerimi sıralamak istiyorum. Bu yazıdaki amacımı tek cümle ile özetlersem şunu söylemek isterim ”Sıra Gecesi Müzik Programlarında, geleneğimiz özü bozulmadan yaşatılmalıdır. “ İlgili taraflar bu yazımdan istifade edip, gerekli düzenlemeleri yaparlarsa ben de Urfa kültürünü seven, yıllarca, kültürümüzün bozulmadan, yozlaştırılmadan yaşatılması için çaba sarf etmiş biri olarak mutlu olurum.
Şanlıurfa Sıra Gecesi Programları ile ilgili tespit ve önerilerim aşağıdaki gibidir.
1-Sahnede icra edilen Sıra Gecesi programı, iki bölümden oluşmalıdır.
Birinci bölümde, gurup arkadaşlarından diksiyonu düzgün olan bir arkadaş, hoş geldiniz dedikten sonra geleneksel sıra gecesi ilgili bilgilendirici kısa bir konuşma yapmalıdır. “Birinci bölümde, Sıra Gecelerinde okunan Türkü, hoyrat ve gazel örneklerini sunacağız, ara vereceğiz, ikinci bölümde ise isteklerinize yer verip eğleneceğiz.” Diyerek dinleyenlere bilgi vermelidir. Birinci bölümde makam geleneğine uygun sadece Urfa repertuvarında yer alan türkü, hoyrat ve gazel örnekleri okunmalı, İkinci bölümde ise popüler parçalara yer verilmelidir. Böylece Geleneksel Urfa müziği ile popüler eserlerin okunduğu müzik eğlence gecesi biri birinden ayrılmalıdır.
Giriş konuşması örneği” Sıra gecesi, Şanlıurfa’da biri birine yakın yaş gurubundaki arkadaşların bir araya geldikleri toplantılardır. Her hafta birinin evinde olmak üzere sıra ile yapıldığı için bu gecelere, Sıra Gecesi, Sıra, Sıra Gezme denilmektedir. Sıra Gecesinde, sohbet muhabbet edilir, çalan-söyleyen varsa müzik icra edilir, çiğköfte, tatlı, çay ve acı kahve sunulur. Müzik icra edilen sıra geceleri yanında sadece sohbet edilen sıra geceleri de vardır. Sıra gecesi, örf adetin öğrenildiği halk mektebi, müzik öğrenilen halk konservatuarı, memleket meselelerinin konuşulduğu istişare meclisi, geleneksel oyunların ve Urfa mutfağının yaşatıldığı, yardımlaşma, dayanışma, birlik ve beraberlik gecelerdir. Sıra Gecesi, 2010 yılında Geleneksel Sohbet Toplantıları kapsamında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Miras listesine alınmıştır. Biz bu geceki programımızı iki bölüm halinde icra edeceğiz, birinci bölümde Geleneksel sıra gecelerinde okunan Urfa türküleri, hoyrat ve gazellere yer vereceğiz. Sanat değeri yüksek türkülerimizi ve yanık hoyratlarımızı beğeneceğinizi umuyoruz. Aradan sonra, programımızın ikici bölümde ise isteklerinize yer verecek ve günün sevilen eserlerini okuyarak, eğleneceğiz”
2-Mümkünse sahnede çiğköfte yoğrulmamalıdır. Mutfakta veya uygun bir yerde yoğrularak misafirlere ikram edilmelidir.
Mutlaka sahnede yoğurulacak ise, herkesin ayak bastığı, oynadığı yerde değil, yüksekçe bir yerde yoğrulmalıdır.
3-Çiğköfteyi yoğuran leğeni ters çevirip, kafasında gezdirip vb şovlar yapmamalıdır.
4-Çiğköfte kesinlikle tavana fırlatılmamalıdır
(Geleneksel Sıra Gecesi evlerde yapılır, evin tavanı kirletilemez, Çiğköfte nimettir, nimete hakaret olmaz. Bu nedenlerle Sıra gecelerinde tavana fırlatma, geleneği yoktur. Tavana fırlatma magandalıktır. Kendini bilen, kültürümüzü bilen biri bunu yapmaz.)
5-Davulcu misafirlerin önüne gidip, para vermesi için misafirleri zor durumda bırakmamalıdır.
6-Davulcu bilhassa müzik icrası sırasında, müziğin ahengini bozacak derecede davulu yüksek sesle çalmamalıdır
(Esas olarak Davul Zurna, açık havada ve meydanlarda çalınır, evlerde yapılan sıra gecelerinde çalınmaz, fakat sıra gecesi sahneye uyarlandığı ve müzik eğlence gecesi şeklinde düzenlendiği için müzik gruplarında davul zurna yer almaktadır)
7-Acı kahve dağıtan kişi, misafiri para vermeye zorlamamalıdır.
(Acı kahveyi içen misafir, fincanı yere, masaya bıraktığında, kahve dağıtan "bizde böyle bir gelenek vardır" diyerek "fincanı yere bırakılmaz, kahve dağıtana geri verilir. Fincanı yere bırakan kişi, kahve dağıtanı ya evlendirir veya içini altınla doldurur" diyerek kahve içeni misafiri para vermeye zorlamaktadır. )
8-Sıra Gecesi ekiplerinin giydiği geleneksel kıyafetler, aslına uygun olmalı ve giyen kişiler kıyafetin düzgün ve temiz olmasına özen göstermelidir.
(Müzik Grupların giydiği, Gabardin Şalvar, Kırkdüğme Yelek, Gömlek (Nohutlu Köynek), Yemeni (Annebi Postal), Sırmalı Puşu, Kuşak (bele sarılan) ve Pazuvent (kola takılan), Urfa kurtuluşuna katılmış çetelerin (milis kuvvetlerinin) giydiği milli kıyafettir. )
9-Sıra Gecesi solistlerinin, misafirler ile konuşmaları, diyalogları, esprileri seviyeli olmalıdır.
10-Sıra Gecesi elamanları, bilhassa solistleri Urfa kültürünü bilmeli ve yer geldikçe bu bilgileri misafirlere aktarmalıdır.
(Bilhassa solistlerin Urfa sıra gecesi geleneğinin detaylarını bilmeleri, Urfa kültürünü, gezilecek tarihi yerleri, Urfa ile ilgili efsanelerini bilmeleri ve konuşmalarında zaman zaman bu konulara yer vermeleri uygun olur. Örneğin Sıra gecesinin önemi anlatırken, Urfa'nın düşman işgalinden kurtuluşunun, bir sıra gecesinde planlandığından bahsetmesi, Hz. İbrahim'in ateşe atılması konusu, Çiğköftenin bulunuş efsanesi, Kalenin Burçlarının yapılışı ile ilgili öyküleri bilmesi uygun olur)
11-Sıra Gecesi Gurupları, birinci bölümde, mutlaka Urfa repertuarını icra etmeli, eserleri bir meşk, bir konser formatında sunmalıdır.
(Yıllardan beri değişik vesilelerle sahnelerde icra edilen pek çok Sıra Gecesine katıldım. Mesleğini hakkıyla icra eden guruplar olduğu gibi vur patlasın, çal oynasın tarzında müzik yapan guruplar da var. Ankara'dan misafirlerle katıldığımız gecede, Beni tanıyan müzisyen arkadaşlar birkaçı yanıma geldi. Misafirlerimizle sohbete başladı. Bürokrat olan misafirlerimizden biri de aynı zamanda müziği seven ve bilen biri idi. Misafirimiz, Gurup üyelerine, "Biz buraya Urfa müziğini dinlemeye geldik, türkülerinizi, hoyratlarınızı dinleyeceğimizi zannettik. Ankara'nın bağları ile başladınız, davul zurna halayla bitirdiniz, Biz zaten Ankara'dan geliyoruz, Ankara'nın Bağlar türküsünü orada dinliyoruz. Biz buraya, Urfa müziğini dinlemeye geldik, bu mudur Urfa müziği, " deyince ortalık buz gibi oldu bir müddet sessizlikten sonra, müzisyenlerden biri " "Efendim gelen misafirler böyle istiyor, oynamak istiyor, hareketli havalar istiyor, İşletmecimizin de talebi bu yönde, misafirler oynasın, eğlensin diyor, biz de onları memnun etmek için daha çok oynak havalar çalıyoruz" deyince, Misafirimiz "Ben de misafirim, ben de Urfa müziği dinlemek istiyorum" dedi. Sözü ben aldım ve müzisyenlere şöyle dedim" Arkadaşlar, misafirimiz haklı. Siz Urfa Sıra Gecesi Müzik gurubu olarak ilan etmiş ve sahneye çıkmışsınız. Üzerinizde Urfa milli kıyafetleri var. Yani siz şimdi Urfa'yı temsil ediyorsunuz. Bu bakımdan öncelikle Urfa müziğini sunmanız gerekir. Vatandaş böyle istiyor deyip, kendi kültürünüzü katletmeyin. Birinci bölümde, konser formatında, Urfa repertuarınızı geçin, türküleri, hoyratları, gazelleri okuyun. Elbette ki Urfa müziğini dinlemek isteyenlerin yanında, eğlenmek için, stres atmak için gelenler de vardır, Urfa müziğini sunduktan sonra bir ara verin, Aradan sonra günün sevilen parçalarını çalın, halaylara yer verin. Böyle yapsaydınız biz, birinci bölümde Urfa müziğini dinlerdik, daha sonra buradan mutlu bir şekilde buradan ayırılırdık"
12-Urfa repertuarı içinde, türkülerle birlikte hoyrat ve gazele yer de vermelidir.
Sıra gecelerinde icra edilen müzik, fasıla katılanların bilgisi ve zevklerine göre değişse de repertuar tür olarak Şarkı, Türkü, İlahi, Gazel ve hoyratlardan oluşur. Bunların içinde, Türküler, Gazel ve Hoyratlar Sıra Gecesi fasıllarının olmazsa olmazıdır. Bu nedenle Sıra gurupları repertuarlarında türküler ile birlikte mutlaka hoyrat ve gazele de yer vermelidir. Gazeli herkes okuyamaz, Gazelhanın olabilmesi için belli bir düzeyde makam ve edebiyat bilgisi olması, sesinin güzel ve ses aralığının gazel okumaya müsait olması gerekir. Bu nedenle Gazelhan az yetişmekte ve müzik gruplarının çoğunda bulunmamaktadır. Bu nedenle Müzik gurupları içinde gazel okumaya meraklı olanlar, kendilerini yetiştirmeli ve gazel okumayı öğrenmeli, gazel okuma geleneğini devam ettirmelidir.
13-İşletmeciler, ucuz olana değil, mesleğini kaliteli şekilde icra edenin müzik gruplarına yer vermelidir.
(Fiyatı az olan gurubu tercih eden, grupların misafirleri rahatsız ederek bahşiş toplamalarına göz yuman işletmeci, aslında kendi kuyusunu kazmakta olduğunu bilmesi gerekir. Sıra Gecesi, kalitesiz, sıradan bir gece olduğunda müzisyen kadar işletmeci de kaybedecektir)
14-Sıra Gecesi Guruplarına ve işletmecilere meslek içi eğitim verilmelidir.
Devlet kurumları veya sivil toplum kuruluşları (Valilik, Belediye, Ticaret ve Sanayi Odası, Esnaf Sanatkarlar Odası, Karacadağ Kalkınma Ajansı, ŞURKAV, Müzik Derneği vb) belirli periyotlarla müzik guruplarına ve işletmecilere Sıra gecesi hakkında meslek içi eğitim yapmalı ve katılımcılara sertifika vermelidir. Sıra Gecesinin kültürümüzdeki yeri, içeriği, repertuvar, icra şekli anlatılmalı, Sıra gecesi programında yapılması ve yapılmaması gerekenler tek tek izah nedenleri ile birlikte edilmelidir. Sıra gecesinin, Urfa’nın tanıtımına, turizmin gelişmesine, ekonomiye ve istihdama katkısı anlatılmalı, bu geleneğin bozulmasının, yozlaştırılmasının ortaya çıkaracağı oluşuz sonuçlar konusunda farkındalık oluşturulmalıdır)