MÜZİK ŞEHRİ “URFA”

Urfa City of Music

Abuzer Akbıyık

Araştırmacı-Yazar

Şanlıurfa Halk Müziği ve Tasavvuf Müziği, ezgi yapısı, söz zenginliği, eser sayısı, kaliteli ve sis­temli icrası ile ülkemizde seçkin bir konuma sahiptir. Türküler, Gazeller, Hoyratlar, İlahiler,  Urfalı usta sanatçıların ses rengi ve ağız özellikleriyle bütünleşerek, makam geleneği içinde icra edilmiştir. Urfa türküleri ve Urfalı sanatçılar yurt çapında çok sevilmiştir. Bu nedenle “Türkiye’de Müzik denildiği zaman Urfa akla gelir.”

Dünyada müzikle özdeşleşen bazı şehirler varıdır. Müzik denildiği zaman o şehirler akla gelir. Bu şehirlerin bir kısmı müzik merkezi, konservatuar, müzik kayıt stüdyoları, müzik salonları, müzik grupları ile ünlüdür. Bunlar genellikle müzik sanayinin yoğunlaştığı ülkenin başşehri veya kültür ve sanatın yoğunlaştığı büyük şehirleridir. Paris, Madrid, Viyana, Bağdat, Kahire, Tahran, Beyrut, Moskova, İstanbul gibi.

Bir de gerek kendilerine has müzikleriyle, ünlü müzisyenleri ile Dünyada bilinen şehirler varıdır. Mesela “Flamenko” Halk Müziği ile İspanya’da “Granada” ve Endülüs’ün başkenti “Sevilla” akla gelir. Yine gerek müzikleriyle ve sanatçılarıyla ile ünlü yerlerden bahsederken, İran’ın “Tebriz”, Suriye’nin “Halep” ve Azerbaycan’ın Karabağ bölgesinde “Şuşa”şehri, Irak’da “Kerkük”,“Erbil” şehirleri akla gelir. Sıra Gecesi gibi müzik ortamları, kendine has müzik eserleri ve güzel sesli sanatçılarıyla “Türkiye’de Müzik denildiği zaman Urfa akla gelir.” Bu yönü ile  “Urfa bir müzik şehirdir.”       

Urfalının sesi güzeldir ve her Urfalı mutlaka türkü okumasını bilir

Askerde iken komutanınıza “Urfalı” olduğunuzu söylediğinizde, Komutanınız hemen “Hele bir Türkü söyle bakalım” der. “Komutanım ben Türkü bilmiyorum” deme şansınız yok. Çünkü siz Urfalısınız, mutlaka bilirsiniz, Komutana göre Urfalıysanız sesiniz güzeldir ve türkü bilmek zorundasınız. Urfalıysanız, okulda, kaldığımız yurtta, gittiğimiz düğünde bu durum başımıza mutlaka gelmiştir. Orda bulunanlar, Urfalı olduğumuzu duyunca “Hele bir türkü söyle” demişlerdir.  “Urfalının sesi güzeldir ve her Urfalı mutlaka türkü okumasını bilir” Ülke çapında Herkeste böyle bir alğı varıdır. Bu alğı aslında bir gerçeğe dayanmaktadır. Urfa’da müzik kültürünün çok köklü bir tarihi geçmişi vardır. Makam esasına dayanan geleneksel müzik geçmişten-günümüze bütün canlılığıyla yaşamaktadır. Tarih süreci içinde çok sayıda geleneksel müzik eseri üretilmiş ve pek çok ünlü sanatçı yetişmiştir.

Urfalı için Müzik bir aşktır, bir tutkudur

“Urfalı için Müzik bir aşktır, bir tutkudur”. Urfalı müziği, Mecnun’un, Leylayı sevdiği gibi sever. Urfa’da müzik yapılırken zaman kavramı yoktur. Bu nedenle çoğu kez akşam başlayan müzik fasılları sabah çorbası içilerek bitirilmiştir.

Urfalının doğumunda kulağına söylenen ezan sesinde, ömür boyu süren Sıra gecelerinde, düğününde, ölümdeki mevlit töreninde hep makam vardır, müzik vardır. Yani Urfalı doğumundan-ölümüne kadar hayatının her evresinde müzikle iç içedir. Urfalı, kelimelerle ifade edemediği duygu ve düşüncelerini, sevincini, üzüntüsünü, özlemini türkülerle, hoyratlarla ifade eder. Türkü ve Hoyrat, Urfalının bir ifade biçimdir. Müzik, Urfalının hayatında ekmek gibi, su gibi temel bir ihtiyaçtır.

Urfa halkı, para için değil, zevkleri için müzik yaparlar.

Urfa’da pek çok sıra gurubu vardır. Esnaf, Doktor, Mühendis, Memur, Çiftçi gibi çeşitli meslek guruplarından oluşan ve her hafta bir evde olmak üzere sıra gezen Urfalılar, müziği zevk için yaparlar. Kışın evlerde yapılan bu müzikli toplantılar yazın dağda, bağda ve mesire yerlerinde devam eder. Bu kişiler merakla, aşkla müziği bağlıdır. Urfa halkı, para için değil, zevkleri için müzik yaparlar. Bu kişilere para vermek değil, vermeyi teklif etmek bile büyük hakaret sayılır.

Turizm amaçlı Sıra gecelerinde popüler müzik icra edilir.

Urfalıların müzik merakı ve geleneksel müzikle ile ilgili sözlerim elbette ki, insanları eğlendirmeye yönelik, para karşılığı yapılan müzikle ilgili değildir. Elbette ki son yıllarda turizm amaçlı yapılan Sıra Gecelerinde icra edilen müzikle ilgili değildir. Çeşitli mekânlarda yapılan Sıra Gecesi müzik programlarının amacı, turistleri eğlendirmek, deşarj olmalarını sağlamaktır. Bu ortamların pek çoğunda icra edilen müzik otantik değildir, popüler müziktir. Fakat turistler oynayıp, eğlendikleri, stres attıkları için gayet memnun bir şekilde geceden ayrılırlar. İşletmeci memnun, müzisyenler memnun, turistler memnun olduğu için bu Turizm amaçlı Sıra Geceleri sürer gider.

Urfa Türküleri duygu yüklüdür, sanat değer yüksektir.

Urfa Türküleri duygu yüklüdür, sanat değer yüksektir. Gazelleri içlidir, anlamlıdır. Hoyratları yanıktır. Bu sebepten Urfa türkülerini dinlerken derinden etkilenirsiniz. Urfa türkülerinin söz gücü ve kuvveti, bir Urfalının sesi ile daha da artar, daha tesirli ve etkili olur. “Urfa’nın Etrafı Dumanlı Dağlar” türküsünü buğulu Sesli Urfalı Cemil Cankat’dan dinlerseniz, hüzünlenirsiniz,  sesiniz titrer. “Hüsnün Senin Ey Dilber Nadide Kamer mi” Gazelini Mukim Tahir’in sesinden dinlerseniz hülyalara dalar, mest olursunuz. Eğer Asker yolu bekliyorsanız Kel Hamza’nın “Kışlalar Doldu Bugün” Türküsü sizi mutlaka ağlatır. Tenekeci Mahmut “Yanıp Bir Nar-ı Ruhsare Çıragan Olduğun Var mı” Nevruz gazeli ses ustalığının farkına varır, Kazancı Bedih’in okuduğu “Tükendi Nakdi Ömrüm Dilde Sermayem Bir Ah Kaldı” gazeli ile dalar gidersiniz, ömrünüz bir film şeridi gibi gözünüzün önünden geçer gider. Bir yakınınız vefat etmişse Bekçi Bakır’ın “Mezarımı Yol Üstüne Kazsınlar” uzun havası sizi ağlatır, Sevda çekiyorsanız, İbrahim Tatlıses okuduğu “Ayağında Kundura” türküsü sizi bir anda duygu deryasına salar, Mehmet Özbek okuduğu ”Urfalıyam Ezelden” türküsü ile sizi coşturur.

Yıllardan beri söylenen Urfa türkülerinde, herkes kendinden bir parça bulmuştur, türküleri dinlerken kimi hüzünlenmiş, kimi sevinmiş, kimi coşmuştur. Bu nedenle gerek yurt içi gerek yurt dışında Urfa türküleri çok sevilmiş, Urfalı sanatçılar baştacı edilmiştir.  

“Marifet İltifata Tabidir” sözünde olduğu gibi müziğe ve sanatçılara rağbet olunca Şanlıurfa’da müzik sürekli gelişme kaydetmiştir. Yeni sanatçılar yetişmiş, yeni türküler bestelenmiş, son yıllarda Sıra Geceleri adıyla yeni müzik gurupları, tasavvuf müziği icra etmek üzere ilahi grupları oluşmuştur.

Dün olduğu gibi bugün de müzik piyasasında, radyolarda ve televizyonlarda pek çok Urfalı sanatçıyı görebilir, pek çok Urfa ezgisini dinleyebilirsiniz. Nuri Sesigüzel, İbrahim Tatlıses, Müslüm Gürses, Mehmet Özbek, Seyfettin Sucu, Şivan Perver, Mahmut Tuncer, Güler Işık, Münevver Özdemir, Derli Divani, Zekeriya Ünlü, Eyyüp Uyanıkoğlu, Ferhat Göçer, Ahmet Özhan, Fatma Nurten Demirkol, Halil Karaduman, Mehmet Bitmez Ahmet Kanneci ve Seyyal Taner Urfalı ünlü sanatçılardan birkaçıdır.

Urfa, üzerine en çok türkü yakılan şehirdir

Urfa, üzerine en çok türkü yakılan şehirdir.İçinde “Urfa” ve “Urfalı” geçen Anonim türküler yanında, pek çok yeni türkü bestelenmiştir. “Urfalıyam Ezelden”, “Urfa’nın Etrafı Dumanlı Dağlar”,”Urfalıyam Dağlıyam” gibi pek çok anonim türkü yanında “Urfalı Sevmiş Doğrudur Güzelim”, “Urfa Sana Küsmüş”, “Buldun bir Urfalı Eğlen Bakalım”,“Urfalı Güzel Yarım İnan Sana Hayranım”,“Aşıkmısan Urfalı”, “Urfa Suskun Urfa Yorgun”, “Antepten Ötedir Urfa’nın Yolu”, “Aldırma Urfalı Canın Sağ Olsun” son zamanda Urfa ve Urfalı üstüne bestelenen eserlerden birkaçıdır.

Şimdi Sıra, Geleneksel Urfa Müziğini Dünyaya tanıtmaktır.

            “Urfa’da icra edilen geleneksel müzik otantiktir, yöreye hastır ve özeldir. Günümüzde Şanlıurfa’da onlarca arkadaş gurubu kendi zevkleri için müzik icra etmekte, Urfa’ya gelen turistler için de Sıra Gecesi ve Tasavvuf Müziği Grupları çeşitli mekanlarda konserler vermektedir. Gece Urfa sokaklarında dolaştığınızda her taraftan kulağına müzik sesleri gelir.

Sonuç olarak şunları söyleyebiliriz. Sıra Gecesi Urfa turizmi açısından önemli bir etkinliktir.  Bu nedenle, Sıra Gecesi müzik ekiplerinin eğitilmesi ve Türkülerin geleneksel okuyuş tarız ve sazlarla aslına uygun (otantik) icrasının sağlanması, hizmet sunan Personelin hijyen konusunda bilgilendirilmesi, Mekan sahiplerinin kaliteli müzik, kaliteli hizmet konusunda bilinçlendirilmesi ile ilgili çalışmalar yapılmadır.

Eşsiz güzellikteki Urfa türküleri yurt çapında tanınmaktadır, şimdi sıra Urfa Türküleri, Gazelleri, Hoyratlarını, İlahilerini,  Sıra Gecesi etkinliği içinde Urfalı sanatçıların seslerinden Dünyaya tanıtmaktır. Bu kapsamda dört dörtlük bir sıra gecesi ekibi oluşturularak Avrupa ve Amerika başta olmak üzere ve dünyanın önemli merkezlerinde konserler verilmesi. Şanlıurfa’da uluslar arası bir müzik festivali düzenlenerek geleneksel müzik icra eden bütün ülkelerin Şanlıurfa’da buluşturulması yerinde olacaktır.

(*) Araştırmacı Yazar Abuzer Akbıyık’ınMüzik Şehri “Urfa” yazısı, Almanya’da yayınlanan Gaziantep’te Değişim Dergisi’nin 2015 Temmuz ayı sayısında yayınlanmıştır.