K. ŞANLIURFA HALK MÜZİĞİNİN ETKİLEŞİM SAHASI

Makam ve ezgi zenginliği göstererek Şanlıurfa'da icra edilen müzik, birçok yöreyi etki­lemiş ve etkilenmiştir.

Suriye'ye sınır teşkil etmesi ve Osmanlı döne­minde Şanlıurfa'nın Halep vilayetinin sancağı ol­ması dolayısıyla Arap âlemiyle ilişkisi çok olmuş­tur. Bundan dolayı Şanlıurfa Halk Musikisi Arap dünyasını etkilemiş ve etkilenmiştir. Arap dünyası­nın ünlü kültür ve sanat merkezlerinde bu müziğin izleri görülür. Arap dünyasının makamlarının en yaygın biçimde kullanılanı "Urfa" adı ile anılan ma­kamdır. Bu, "Urfa Divan Makamı"dır. yaptığımız araştırmalarda birçok oyun havası ve türkülerin aynı olduğu görülmüştür. Yıllardan beri Şanlıurfa'da Türkçe olarak söylenen "Kara sandık açamadım lo lo" ve "Makaram sarı bağlar" gibi tür­küler, Arap âleminde de Arapça olarak söylenmek­tedir. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür.

Şanlıurfa Halk Müziği ayrıca yakın illerin müzik hayatını da etkilemiş ve etkilenmiştir. "Şark Bülbülü" sıfatıyla tanınan Diyarbakırlı Celal Güzelses; "Böyle bağlar", "Garibem bu vatanda", "Kalemi kaşta koydun", "Coşkun sular ne bulanık akarsın", "Abdo'nun mezarı" gibi Şanlıurfa uzun havalarını plağa okumuş, bunların birer Şanlıurfa havası olduğunu özellikle belirtmiştir.

Ayrıca Elazığ, Şanlıurfa ve Kerkük arasında türkü ezgileri ve uzun hava adlarında benzerlikler vardır. Elazığ'da okunan "Kövengin yollarında" ve "Mamoş", Kerkük'te okunan "Kalanın ardında bir daş olaydım" gibi türküler, Şanlıurfa' da da yıllardır sevilerek okunmaktadır. Bu türkülerden başka her iki yörede de okunan birçok türkü ve uzun hava vardır. Beşiri, Muhalif, Kesik, Elezber (Arazbar) ve Kürdi, bu üç yörede de bilinen birer hoyrat türü­dür.

Yine Elazığ ve Kerkük'te kullanılan Ud ve Keman gibi klasik çalgıların Şanlıurfa'da da kulla­nılması, makam esasına göre müzik icra biçimi dik­kate değer benzerliklerdir. Divan, Nevruz, Rast, ıbrahimi Elazığ ve Şanlıurfa'da bilinen ve hemen hemen aynı ezgilerle okunan birer klasik formdur.

Böylece Şanlıurfa'nın etkileşim alanı olarak; Elazığ, Diyarbakır, Kerkük ve Halep'i sayabiliriz. Bunların dışında Erzurum, Bayburt, Erzincan, Sivas, Kahramanmaraş ve Gaziantep ile etkileşim varsa da bunun nispeti çok azdır.