Biz Urfalıyız, bu nedenle Çiğköftenin bizde özel bir yeri vardır. Urfa ile özdeşleşen ve efsaneye göre Hz. İbrahim’den yana dörtbin yıldır soframızın, baş yemeğidir. Misafire ikramımız, Sıra Gecelerimizin olmazsa olmazıdır Çiğköfte.
Urfalının, çocukluk günlerinden, yaşlılık dönemi dahil hayatının her safhasında çiğköfte vardır. Urfa mutfağında bulgur önemli bir yer tutar ve köfte ile yapılan pek çok yemek vardır. Etli köfte Çigköfte (Çiküfte), Kıyma, Mercimekli Köfte, Yumurtalı Köfte, Yağlı Köfte, İçli Köfte (küfte), Dolmalı Köfte, Aya Köftesi, Basma Köftesi, Tırıtlı Köfte, Lıklıkı Köfte, Yahudi (Yahudı) Köftesi, Boranı ve Yuvalak bulgur köftesi ile yapılan yemeklerden birkaçıdır.
Urfa’da, Annesi köfte yoğururken, 2-3 yaşındaki çocuğu köfte leğenin başında onu izler, sonra elini köfte leğeninin içine atmaya çalışır. Dur dese de çocuk durmaz. Çocuğun durmadığını gören Annesi, oyalanması için çocuğun eline küçük sıkım köfte verir. Çocuk köfteyi ağzına koyar, köfte acıdır, ağlamaya başlar. Çocuk hem ağlar, hem lezzetli olduğu için yemede devam eder. İşte Urfalının köfte yeme serüveni böyle başlar. Övün yemeği, misafirlere ikram, sıra geceleri derken Çiğköfte hayatı boyunca Urfalının sofrasından eksik olmaz.
Bazı farklılıklar gösterse de Urfa dışında, Diyarbakır, Elazığ, Malatya, Mardin, Adıyaman, Hatay, Gaziantep gibi pek çok Güneydoğu ve Doğu Anadolu illerinde de çiğköfte ve köfte yemekleri yapılmaktadır.
Çiğköftenin sağlığa yararları konusunda pek fazla kaynak yoktur.Veteriner,Şair ve YazarMehmet Hulusi Öcal’ın “Özellikleri ve Güzellikleri İle Çiğköftemiz (1997) kitabında çiğköftenin yararlarından bahsedilmektedir. Urfa sevdalısı Mustafa Dişli konuşmalarında ve şiirlerinde Çiğköfte ve Isoda methiyeler yapar. Yine, Dr. İhsan Barlas’ın mide ağrısı çekenlere bol etli çiğköfte yemesini tavsiye ettiğini, pek çok hastanın çiğköfte yiyerek sıhhate kavuştuğu bir şehir efsanesi olarak Urfa’da anlatılır. Bende de mide (gastrit) rahatsızlığı vardır, bazı yemeği yediğimde midemde yanma olur. Gerek Urfa’da gerek Ankara’da kırk yılı aşan bir süreden beri sıra gezmekteyim. Sıra gecelerinde, usta kişilerin, bol etli, ev isodu ve özenle hazırlanmış malzemeleri ile yaptığı lokum kıvamındaki çiğköfte nedenini bilmiyorum ama midemde yanma yapmaz. Bu benim duyduklarım, müşahede ve tespitlerim. Tabi ki, Çiğköfte her mide hastalığına iyi gelir mi? İşin erbabı değilim. Bilemem. Mide hastası olanlar bunu Doktorlarından sorsunlar.
Çiğköftenin sağlığa yararlar ile ilgili bir bilimsel çalışma var mı? Ben görmedim, varsa da bilmiyorum. Keşke konun ilgilileri “Çiğköftenin insan sağlığına yararları” konusunda bilimsel bir çalışma yapsa da biz dahil, herkes istifade etse.
Gelelim bugün Çiğköfte konusunu yazmamızın nedenine
Kalp ve İç hastalıkları Profesörü Canan Karatay Efendigil’i sanıyorum tanımayan yoktur. Sağlıklı yaşam, Kilo verme gibi konularda kitapları ile makaleleri ile oldukça tanınan biridir. İlk kitabı 2011'de "Karatay Diyeti" ismiyle çıkmıştır. Karatay hoca, Yeme-İçme ve diyet konusunda ezber bozan konuşmalar yapar, bu nedenle de konuşmaları gündem olur.
Malum olduğu üzere günümüzün trendlerinden biri diyet yapmak, zayıflamaktır. Bilhassa bayanlar bu konuda güzelleşmek daha fit görülmek için sık sık çeşitli kişilerin önerdiği diyetleri uygulamaktadır. Tabi bu diyetleri fırsat bilen bazıları da, diyet ürünü adı altında çeşitli ürünler üreterek, cafcaflı reklamlarla piyasaya sürmektedirler. Hele başında “Prof, Doç, Dr “olan birkaç kişi de konuşmalarında, yazılarında o ürünü doğrudan veya dolaylı işaret ettiyse veya ünlü biri bunu kullandığını ifade ettiyse, tamam deyip, -önünü, arkasını araştırmadan-biz de hemen kullanmaya başlıyoruz. Son zamanlarda Yulaf da diyet için önerilen bir ürün. Pek çok kişide yulaflı diye pazarlanan ürünleri kullanıyor. Basından öğrendiğimize göre Prof. Dr. Canan Karatay bu konuda da ezber bozan bir çıkış yapmış, Yulafın aslında bir "at yemi" olduğunu Eğer gluten tüketilecekse, bir seçenek olarak, çiğköfteyi önermiş, çiğköftenin hem lezzetli hem de sağlıklı olduğunu ifade etmiş.
Urfalı olarak “Çiğköfte” bizim olmazsa olmazımız olduğundan, Canan Karatay hocanın çiğköfte hakkındaki görüşü bizi ziyadesi ile memnun etti. Tabi Kartay Hoca da, piyasada satılan, içine tam olarak neler konulduğunu bilemediğimiz etsiz çiğköfte bahsetmiyor. Canan Karatay Hoca, Evde yapılan çiğköftenin lezzetli ve sağlıklı olduğunu ifade ediyor. Bir başka ifade ile, etini, bulgurunu, isotunu (pul biber), baharatlarını, içine konulan yeşilliğini (soğan, maydanoz, sarımsak) ve yanında yenecek ve içilecek olanları (nane, marul, turp, ayran) özenle hazırladığımız ve evlerimizde yaptığımız çiğköftenin lezzet ve sağlığa yararından bahsediyor. Çiğköftenin anavatanı Urfa’da yetişmiş biri olarak, Canan Karatay’ın çiğköfte hakkındaki tespit ve beyanını sizlerle paylaşmak istedim.
Basında yer alan haberlere göre Prof. Dr. Canan Kartay özet olarak şunları ifade etmiş “Yulafın aslında bir "at yemi" olduğunu söyleyen Karatay, bu besinin yoğun gluten içermesi sebebiyle metabolizma üzerinde zararlı etkileri olduğu konusunda da uyarılarda bulundu. Eğer gluten tüketilecekse, bulgurun sağlıklı bir alternatif olarak kullanılabileceğini, evde yapılan çiğ köftenin ise hem lezzetli hem de sağlıklı bir seçenek olduğunu söyledi.”
