HOYRAT NEDİR?
Hoyrat da mani gibi bir duygu ve düşünceyi özlü yönleriyle dile getiren 7 heceli, 4 veya daha çok mısralı mani karakkterli halk şiiri ve müziginin bir ürünüdür. Hoyratlar ezgi karakterleriyle manilerden ayrılır. Hoyrat sözünü (kuruyat) (korya ‑t)veya (hoyradı) (koyrat) tabirlerinden geldiği ileri sürülmektedir.
Mısra sayısı ile kafiye düzeni az çok değişiklik gösteren cinaslı maniler, genellikle ses tekerleme, mana ve cinas özelliği gösteren bir kelime grubu halindeki eksik mısrayla başlar. Bu biçimdeki manilere Urfa ve Kerkük'te hoyrat adı verilmektedir.
Hoyrat hakkında geniş araştırmalarıyla tanınan sayın Ata Terzibaşı hoyratı şöyle tarif etmiştir. Gerek söz gerekse kendine has müziği ile hamaset ve mertlik havası uyandıran sevda, gurbet, keder, sevinç, yas, vatan sevgisi, kin ve bunun gibi duyguları işleyen sanat kavramından nasibini almış, klasik unsurlarla beslenmiş, kişisel duygu boşalmasına pek müsait bir halk edebiyatı ve müziği türünün birlikte adıdır.
Hoyrat, mana bakımından maniden daha kuvvetlidir ve erkek ağzına daha çok yakışır. Folklorcu hemşehrimiz Mithat Atakurt (Özbek) hoyratı maniden ayıran en önemli özelliği şöyle vurgulamıştır. Şu var ki hoyratın sözleri erkek edalıdır. Bilhassa gün batarken çöken garipliği hoyrat kadar belki hiçbir makam ifade edemez.
Hoyratlar çeşitli isimlerle de adlandırılmıştır. Fakat genellikle ağızdan ağıza değişen ezgi isimleri vardır.
Kerkük'te beşiri, muhalif, kürdo, muçıla, mazan, nabatçı, yetimi, ümergele, kesük...
Şanlıurfa'da, beşiri, istihan,mesnevi, kesik, bahçacı, kürdi elezber gibi isimlerle adlandırılır.
Hoyratların ilk mısraları genellikle eksik hecelidir. Bu boşluklarada genellikle hitap sözleri doldurulur. Baba bögin, zalım zalım, gözim, kardaş, bögin, ağam ağam, a hele zalım, ah balam gibi doldurma hitap sözleryle başlanan hoyratların bir de kendilerine has giriş ve ara müzikleri vardır.
Hoyrat, uzun hava tarzına giren, başlangıç, miyan, karar ve karargahı olan ve özel melodik seyir ve hareketi bulunan bir çeşit ezgi biçimidir.
