Veli Bey Hamamı (Merkez)

Şanlıurfa il merkezi, Dabbakhane Mahallesi Mithat Paşa Sokağı’nda bulunan bu hamamı, vakfiyesinden öğrenildiğine göre Veli Bey Bin Mahmut h.1105 (1693) tarihinde yaptırmıştır. Giriş kapısı üzerindeki kitabesi silindiğinden okunamamıştır.

Veli Bey Hamamı kesme taştan, dikdörtgen planlı bir yapı olup, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Güney cephesinin doğu köşesindeki iki çapraz tonozlu bir koridordan soğukluk kısmına girilmektedir. Burası sekizgen kasnaklı, tromplu büyük bir kubbe ile örtülmüştür. Üzerinde aydınlık feneri bulunan bu kubbeli soyunmalık kısmından kuzeybatı köşesindeki beşik tonozlu, üç bölümlü, ikisi küçük kubbe biri de tonozlu ılıklık kısmına geçilmektedir. Sıcaklık bölümü kuzey yönünde olup, bu bölümün üzeri pandantifli bir kubbe ile örtülüdür. Ayrıca doğu, batı ve kuzeyine de üzeri beşik tonozlu üç eyvan yerleştirilmiştir. Kuzeydoğu, kuzeybatı ve güneybatı köşelerinde de birer köşe hücresi bulunmaktadır.


Sultan Hamamı (Merkez)

Şanlıurfa Kazancı Mahallesi, Şişli Sokak’taki bu hamamın üzerindeki kitabe silik olduğundan okunamamıştır. Bu bakımdan kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Halk arasındaki bir söylentiye göre Sultan IV.Murat (1623-1640) Revan seferi sırasında bu hamamda yıkanmış, bundan ötürü de hamama Sultan Hamamı ismi verilmiştir.

Hamam kesme taştan, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı olup, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Kuzey cephesindeki merdivenli ve üzeri beşik tonozlu bir girişten sonra soğukluk kısmına girilmektedir. Burası kare planlı olup, üzeri tromplu, aydınlık fenerli kasnaksız büyük bir kubbe ile örtülüdür. Bu bölümün ortasında 1,50 m. çapında kalker taşından etrafı bezemeli bir havuz bulunmaktadır.

Soyunmalığın güneydoğu köşesinden bir kapı ile tuvalet kısmına, oradan da ılıklığa geçilmektedir. Ilıklığın üzeri beşik tonozla, yalnızca batı yönü yarım bir kubbe ile örtülüdür. Ilıklığın güneydoğu köşesinden dar bir koridorla sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklığın üzeri mukarnaslı, pandantifli bir kubbe ile örtülüdür. Bu mekânın doğu, batı ve güneyinde beşik tonozlu üç eyvan bulunmaktadır. Ayrıca güneydoğu, kuzeydoğu, kuzeybatı ve güneybatı köşelerinde de üzerleri pandantifli küçük kubbelerle örtülü dört köşe hücresine yer verilmiştir. Hamam günümüzde iyi bir durumdadır.


Keçeci Hamamı (Merkez)

Şanlıurfa il merkezinde, Sultan Hamamı’nın doğu cephesinde bulunan bu hamamın kitabesi bulunmadığından yapım tarihi bilinmemektedir. Urfa’daki Keçeci esnafı tarafından keçe pişirmesi amacı ile yaptırılmıştır. Büyük olasılıkla da XVI.-XVII yüzyılda yaptırılmıştır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde bu hamamdan söz etmiştir.

Hamam kesme taştan, soyunmalık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Osmanlı mimarisindeki hamam tiplerinden biraz farklıdır. Soyunmalık bölümü beşik tonozludur. Bunun güneyine bitişik olan ve dikdörtgen planlı sıcaklık bölümünde keçe pişirilmektedir. Bu bölümün iki yanına birer metre yüksekliğinde sekiler ham keçelerin pişirilmesi için yerleştirilmiştir.


Vezir Hamamı (Merkez)

Şanlıurfa Yusuf Paşa Mahallesi’nde bulunan bu hamamı Urfa Mutasarrıfı Arapkirli Yusuf Paşa, ismini taşıyan camisine vakıf olarak 1703 tarihinde yaptırmıştır.

Hamam kesme taştan, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Osmanlı hamam plan düzeninde olan bu hamamın iki kapısı bulunmaktadır. Bu kapılardan doğudaki kadınlara, kuzeydeki de erkeklere ayrılmıştır. Hamam soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Soğukluk kısmı kare planlı olup, üzeri tromplu bir kubbe ile örtülmüştür. Buradan doğu-batı yönünde beşik tonozlu ılıklık bölümüne geçilir. Ilıklıktan ince bir koridorla da sıcaklık bölümüne geçilmektedir. Sıcaklık pandantifli bir kubbe ile örtülmüştür. Doğu, batı ve güneyine de beşik tonozlu üç eyvan yerleştirilmiştir. Ayrıca kuzeydoğu, güneydoğu, kuzeybatı ve güneybatı köşelerine de birer köşe hücresi yerleştirilmiştir. Hamam günümüzde iyi bir durumdadır.


Cıncıklı Hamam (Merkez)

Şanlıurfa Karaburç Mahallesi, Hızanoğlu Sokak’ta, Hızanoğlu Camisi’nin doğusunda bulunan bu hamamın kitabesi bulunmadığından yapım tarihi bilinmemektedir. Büyük olasılıkla da Hızaroğlu Camisi ile aynı tarihte yapılmıştır. Evliya Çelebi Seyahatname’sinde bu hamamdan söz etmiş, bu nedenle de XVII.yüzyılın ikinci yarısında hamamın var olduğu anlaşılmaktadır.

Hamam kesme taştan doğu-batı yönünde uzanan dikdörtgen planlıdır. Yeraltı hamamı özelliğini taşıyan hamam, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Ancak sıcaklık kısmı doğuya doğru kaymış durumdadır. Soyunmalık kısmı tromplu büyük bir kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbe sekizgen kasnaklıdır. Soyunmalık kısmının güneyine beşik tonozlu bir eyvan yerleştirilmiştir. Soğukluğun güneyindeki mukarnaslı mihrap halk arasında “Şeyh Muhammet Ziyareti” olarak isimlendirilmiştir.

Ilıklık tek kubbeli olup, buradan sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklığın üzeri ise pandantifli, mukarnaslı bir kubbe ile örtülmüştür. Bu bölümün kuzey, güney ve doğusunda beşik tonozlu üç eyvan bulunmaktadır. Ayrıca kuzeydoğu, güneydoğu ve güneybatı köşelerine de üzeri kubbeli üç köşe hücresi yerleştirilmiştir.


Eski Arasta Hamamı (Merkez)

Şanlıurfa İsatçu Pazarı Mevkii’nde bulunan bu hamam da yeraltı hamam tipindedir. Hamamın kitabesi bulunmadığından yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde ismi geçmesinden ötürü hamamın XVII.yüzyıldan daha önceki bir tarihte yapılmış olduğu anlaşılmaktadır.

Hamam kesme taştan, dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır. Kuzey ve güneyindeki merdivenli kapılarla soyunmalık bölümüne inilmektedir. Soyunmalık kısmı tromplu, sekizgen kasnaklı ve üzerinde aydınlık feneri olan büyük bir kubbe ile örtülmüştür. Ayrıca kuzeyine beşik tonozlu bir eyvan ile fıskiyeli küçük bir havuz yerleştirilmiştir. Soyunmalığın kuzeydoğu köşesindeki bir kapıdan da beşik tonozlu tuvalet ve ılıklık bölümüne geçilir. Bu ılıklığın doğusundaki beşik tonozlu bir koridor sıcaklık kısmına açılmaktadır. Sıcaklık kare planlı olup, üzeri merkezi pandantifli merkezi bir kubbe ile örtülüdür. Sıcaklığın köşelerine birer hücre, doğu, batı güney tarafına da birer eyvan eklenmiştir.


Serçe Hamamı (Merkez)

Şanlıurfa, Su Meydanı Mevkii’nde bulunan bu hamam da yeraltı hamam tipindendir. Kitabesi bulunmadığından yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde ismi geçen Samsat Kapısı Hamamı’nın bu olduğu sanılırsa da bu iddia kesin değildir.

Hamam kesme taştan yapılmış, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Doğu cephesindeki bir kapıdan içeriye girilmekte ve merdivenle de soğukluğa geçilmektedir. Bu bölüm tromplu ve üzerinde aydınlık feneri olan büyük bir kubbe ile örtülüdür. Yakın zamanlarda bu bölümün güneyine beton bir bölme ile dükkân yapılmıştır. Böylece özelliğinden kısmen de olsa uzaklaşmıştır. Bu bölümden ılıklığa geçilmektedir. Ilıklığın üzeri pandantifli bir kubbe ile örtülüdür. Sıcaklık merkezi kubbelidir. Beş kenarına da beşik tonozlu birer eyvan yerleştirilmiştir. Bu bakımdan Serçe Hamamı beş eyvanlı oluşundan ötürü de Şanlıurfa’daki diğer hamamlardan ayrıcalıklı bir görünümdedir.


Şaban Hamamı (Merkez)

Şanlıurfa Kazancı pazarı’ndaki bu hamamın da kitabesi bulunmadığından yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla beraber Kazaz Mehmet Çelebi İbn-i Abdullah vakfiyesinde bu hamamdan Şaban Efendi Hamamı olarak söz edilmiş, yapımı konusunda da 1767 tarihi belirtilmiştir. Ancak bu tarihin vakfiyeye mi, yoksa hamama mı ait olduğu kesin değildir.

Kesme taştan dikdörtgen planlı olarak yapılan hamam, yeraltı hamam plan tipindedir. Güneydoğu köşesindeki bir kapıdan merdivenle inilerek soğukluk kısmına girilmektedir. Bu bölümün üzeri tromplu, aydınlık fenerli bir kubbe ile örtülmüştür. Bu bölümde, kuzeydoğu köşesinden beşik tonozla örtülü ılıklık kısmına geçilmektedir. Burası da sıcaklık kısmına açılmaktadır. Bu bölümün üzeri pandantifli ve mukarnaslı bir kubbe ile örtülüdür. Sıcaklığın doğu, batı, kuzey ve güney taraflarında beşik tonozlu birer eyvan bulunmaktadır. Bu eyvanların köşelerinde de tek kubbeli hücrelere yer verilmiştir.


Yeraltı Hamamı (Siverek)

Şanlıurfa ili Siverek ilçesinde, Siverek Kalesi’nin güneyinde yapılan araştırmalar sırasında bu hamamla karşılaşılmıştır.

Kesme taştan yapılmış olan hamamın içerisinde aslan başı şeklinde bir kabartmaya rastlanmıştır. Kale ile bir geçitle bağlantılı olan bu hamam yeniden kullanılmak üzere onarılmış, bu onarım sırasında da özgünlüğünden oldukça uzaklaşmıştır.


Abadal Ağa Hamamı (Siverek)

Şanlıurfa ili Siverek ilçesinde, Siverek Kalesi’nin doğusunda bulunan hamamın kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi bilinmemektedir. Yapı üslubundan hamamın Osmanlı döneminde, XVI.-XVII. yüzyıllarda yapıldığı anlaşılmaktadır.

Kesme taş ve tuğladan horasan harçlı yapılan hamam soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir. Zamanla harap olan hamam onarılmış olup, Siverek Spor Kulübü tarafından kullanılmaktadır. Hamam özelliğinden bütünüyle uzaklaşmıştır.


Şanlıurfa’da günümüze gelemeyen, ancak vakfiyelerde ismi geçen hamamlar bulunmaktadır. Bunların başında da Darendeli Mehmet Ağa Vakfına ait Bey Kapısı Hamamı (1751), Emir Mencük İbn-i Abdullah Hamamı (1373), Abbasiye Vakfına ait Karaburç Hamamı (1696), Rızvan Ahmet Paşa Vakfından Danekovan Hamamı (1740), Rızaiye Vakfından Halil’ür Rahman Hamamı (1779), Ömer Paşa Kudbeddin Camii Vakfından Ayaklı Hamam (1780) ve Hacı Nimetullah Bin-i Asker Vakfından Kuloğlu Hamamı (1722) gelmektedir.